Giới thiếu về một thể loại văn học (thất ngôn bát cú)
Thể thơ thất ngôn bát cú đường luật là thể thơ xuất phát từ TQ đặt biệt thịnh hành vào đời Đường thể thơ này gia nhập vài nước ta cũng được các nhà thơ VN xưa ưa chuộng.
Một bài thơ “thất ngôn bát cú” gồm cí 8 câu, mỗi câu 7 tiếng được qui định chặt chẽ về mọi mặt được coi là thể thơ bác học
Nguyên tắc đầu tiên đó là hệ thống phối thanh theo chiều dọc làm cho các câu thơ dính lại gọi là niêm . Niêm căn cứ vào chữ thứ 2 của câu . Hai chữ cùng bằng hoặc trắc thì gọi là niêm với nhau tạo thành một cặp : câu 2 và 3 , câu 4 và 5 câu 6 và 7 câu 1 và 8 . Điều này làm chơ bài thơ có 1 kết cấu chặt chẽ như 1 đường vòng khép kín . Ta có thể lấy bài thơ . đập đá ở Côn Lôn của Phan Châu Trinh để làm ví dụ:
T Lừng lấy làm cho lở núi non
T Xách bứa đập tan , năm bảy đống
B Ra tay đập bể mấy trăm hòn
B Tháng ngày bao quản than sình sỏi
Ta dễ dàng nhận thấy tiếng “lẫy - búa”và “tay - ngày” niêm với nhay luật là phần không thể thiếu , nếu như niêm là sự phối âm thanh theo chiều dọc thì luật bằng trắc theo chiều ngang hòa gợp về bằng trắc . Luật được tính từ chữ thứ 2 của câu 1 . Nếu từ này vẫn bằng gọi là ”Bằng khởi cách” Nếu là vần trắc gọi là “trắc khởi cách”. Trong từng câu các thanh bằng trắc phải cân xứng . Một câu 4 trắc 3 bằng thì lại đến 1 câu 4 bằng 3 trắc luân phiên xen kẽ nhất là những chữ 2,4,6
-Những câu 1,3,5 có thể linh hoạt để người làm thơ thoải mái hơn . Cách gieo vần trong một bài thơ thất ngôn bát cú đường luật cũng là 1 nguyên tắc bắt buộc thường là bài thơ đường luật gieo vần bằng (ít bài gieo vần trắc) . Chữ cuối câu thơ nhất gieo vần với chữ cuối của các câu chẵn (2,4,6) . Cách gieo vần làm cho bài thơ hòa hợp . Ngoài cách gieo vần luật đối cũng là 1 nguyên tắc bắt buộc đối với một người làm cho bài thơ đối gồm có đối từ loại , đối ý , đối thanh làm cho bài thơ phong phú , sống động . Phép đối được thực hiện ở câu 3 và cây 4, câu 5 và cây 6 ví dụ bài thơ “Qua đèo ngang” của bà huyện Thanh Quang ta thấy rất rõ “lom khom – lác đác “” vài chú – chợ mấy”
“Lom khom dưới núi tiều vàu chú
Lác đác bên song chợ mấy nhà “
Bài thơ nhất thiết phải có nhập cho uyển chuyển , nhiệp nhàng Viết bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật thường ngắt nhập âm dương : thường chẵn trước lẻ tau nhả 4/3 hay 2/2/3
Bài thơ thất ngôn bát cú đường luật gồm có 8 câu . cứ 2 câu kề nhau làm thành một phần theo thứ tự ta có 4 phần : đề , thực luận , hết 4 phần đó mỗi phần có 1 ý riêng, đảm nhận một mục đích riêng làm cho bài thơ đa dạng toàn diện nhưng lại gắn kết chặt chẽ . Do thể thơ qui định luật nghiêm ngặt nên người làm được thơ Đường phải học rộng , hiểu nhiều , ngôn thâm
Ngày nay thơ Đường luật không còn được sử dụng phổ biến rộng rãi . Song những bài thơ Đường vẫn là những bài thơ hay , quí giá trong kho tang văn hóa VN